De lezing ‘Een eetbare, diervriendelijke achtertuin’ van Simone Pots ging door de Coronacrisis niet door. Maar Mariska Damink van het in Stakenboer gevestigde IVN Oldenzaal-Losser e.o. schreef een artikel over meer biodiversiteit in je eigen achtertuin.
Tijdens een Corona-proof opdracht voor biologie (TCC de Thij), die onze 4VWO leerlingen in hun eigen tuin moesten uitvoeren, werden onze vermoedens bevestigd; Ook in Twente wordt de biodiversiteit in aangelegde tuinen helaas steeds minder.
De functie van een tuin is in de loop der jaren veranderd. Tegenwoordig dient een tuin puur ter ontspanning en mag deze niet teveel tijd kosten in onderhoud en verzorging. Het idee van een onderhoudsvrije tuin resulteert steeds vaker in tuinen met veel betegeling en bebouwing, zoals schuren, overkappingen en veranda’s. Zelfs kunstgras is steeds meer te vinden. De zogenoemde ‘verstening’. Het groen dat er nog is, bestaat voornamelijk uit planten in potten, misschien een groen (buxus)heggetje ter afscheiding en her en der een struikje. Is dit het nieuwe normaal, als we het hebben over een mooie en ideale tuin?
Buiten wat buxusmotten, een handjevol andere insectensoorten en een enkele vogel, zijn er maar weinig dieren die zo’n tuin aantrekkelijk vinden. Maar er zijn nog meer nadelige gevolgen voor het milieu.
Steen en asfalt hebben de neiging om warmte vast te houden. Op het platteland is er veel meer groen dat aan verdamping doet en heeft de wind vrij spel. Hierdoor komt de temperatuur daar, vooral zomers, soms wel 10 graden lager uit dan in de stad. Door de huidige klimaatsverandering worden deze hoge temperaturen in steden verder versterkt waardoor mensen zomers steeds vaker klachten krijgen zoals hoofdpijn, duizeligheid en zich sloom en ellendig voelen.
Een ander probleem van verstening is de waterafvoer. Bomen, struiken, planten, gras en de (humusrijke) bodem rondom de wortels kunnen grote hoeveelheden regenwater opslaan en dat door middel van verdamping weer langzaam afgegeven. Versteende oppervlaktes doen dit niet. Het regenwater wordt meteen afgevoerd naar het riool. Er is dan minder grondwater. Bovendien komen er door de klimaatsverandering tegenwoordig veel vaker hevige regenbuien voor. Het riool kan door de verstening deze grote hoeveelheden water niet aan waardoor er vaker overstromingen plaatsvinden in de steden.
Een groene tuin zorgt dus voor een meer gematigde temperatuur, houdt veel regenwater vast en biedt een leefomgeving voor veel verschillende diersoorten. Om deze redenen zijn er tegenwoordig veel acties om burgers te motiveren hun tuin groener in te richten en minder te betegelen. Ook wij hebben onze 4VWO leerlingen in groepjes aan het werk gezet met een extra opdracht om de minst groene tuinen te verbeteren qua biodiversiteit. Wat moet je aan de tuin veranderen om meer insecten, vogels en zoogdieren naar je tuin te lokken? Hoe kun je de waterhuishouding verbeteren? Ze gingen echt voortvarend aan de slag en we zagen de meest mooie virtuele vóór en ná ontwerpen langs komen, uiteraard met onderbouwing. Zonder er te diep op in te gaan volgen hier enkele tips om je eigen tuin groener en meer biodivers te maken.
Om meer insecten naar je tuin te lokken plant je vooral inheemse bloemen. Let bij het aankopen ook op de bloeitijd. Het is gunstig voor (wilde) bijen als er vanaf het vroege voorjaar tot in de late herfst steeds iets bloeiends in de tuin staat. Zorg ook voor rommelhoekjes waar ze kunnen nestelen en overwinteren of plaats een insectenhotel. Vermijd bestrijdingsmiddelen, helemaal degenen die de volgende stoffen bevatten: imidacloprid, thiacloprid, of acetamiprid. Dit zijn neonicotinoïden die giftig zijn voor veel nuttige insecten. En knip uitgebloeide planten pas na de winter af, ze dienen als voedsel en overwinterplek. Als je dit lelijk vindt overweeg dan om op een onopvallende plek de stengels wel te laten staan.
Als er meer insecten in je tuin aanwezig zijn volgen de vogels vanzelf. Je kunt het de vogels nog meer naar hun zin maken door wat struiken en bomen in je tuin te planten. Deze zorgen voor nestgelegenheid en beschutting. Bes- en zaden dragende bomen en struiken zorgen ook nog voor extra voedsel. Sommige vogels scharrelen graag over een gazonnetje op zoek naar wormen en ander klein grut. Nestkastjes zorgen voor extra nestgelegenheid. Ook kun je vogels lokken door bij te voeren, maar geef dan zomers vooral eiwitrijk voer, zoals meelwormen. Een waterdrinkschaal/badje is ook erg aantrekkelijk voor vogels. Ik had dit voorjaar zelfs een sperwer in mijn tuin in de binnenstad van Oldenzaal.
Ook zoogdieren zoals vleermuizen, eekhoorns en egels profiteren van de extra biodiversiteit aan planten of insecten in een tuin. Voor de vleermuizen kun je nog een vleermuiskast ophangen als onderdak. Een vleermuis eet tot wel 300 muggen per nacht. De eekhoorn eet vooral noten en zaden, als je geen plek hebt voor een notenboom kun je ze ook bijvoeren. Voor egels is het erg belangrijk dat ze van tuin naar tuin kunnen scharrelen, hiervoor kun je egelpoortjes in je schutting maken. Dat zijn openingen van ongeveer 14 bij 14 cm. Het beste is natuurlijk om dit met de hele buurt te doen. Ook egels zijn dol op rommelhoekjes met afgevallen bladeren om te slapen, nestelen en overwinteren. Er bestaan ook egelhuisjes.
Als je voorgaande tips om meer insecten, vogels en zoogdieren uitvoert, resulteert dit automatisch in een betere waterhuishouding in je tuin. Meer gras en (humusrijke) borders, in plaats van bestrating, houden het water beter vast. Hoe meer groen, hoe beter. Ook een regenton bij je huis of schuur zorgt voor extra wateropvang. In droge tijden kun je het water in de ton gebruiken om te sproeien. Ook een vijver zorgt voor extra opvang. Bovendien maakt een vijver, hoe klein dan ook, een tuin aantrekkelijker voor insecten, vogels en zoogdieren. Je kunt een vijver ook gebruiken als overloop voor je regenton. Als laatste kun je overwegen om van het dak van je schuur een groen dak te maken met Sedum, dat hemelwater opvangt en vast houd. Check dan wel eerst of je dakconstructie er geschikt voor is.
Mocht je enthousiast geworden zijn en aan de slag willen gaan, er is genoeg informatie over welke soorten bloemen en struiken de meeste insecten aantrekken te vinden op internet. Ook op de landelijke IVN-site wordt er onder ‘Natuur in de buurt’ aandacht besteed aan dit onderwerp. Als iedereen in en rond Oldenzaal/Losser e.o. 1 of 2 vierkante meter ‘onttegel’ komen we al een heel eind.
